Newsy
Komentarz adw. Pawła Osika do wyroku ETPC w sprawie Braun przeciwko Polsce
W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie wnikliwej analizy każdej indywidualnej sytuacji i postawienie linii rozgraniczającej uprawnienia podmiotowe pozostające w kolizji, a przysługujące różnym osobom. W szczególności do kolizji takich dojść może między prawem do ochrony prawnej czci i dobrego imienia (art. 8 Konwencji) oraz prawem do wolności wyrażania opinii i swobody wypowiedzi (art. 10 Konwencji). Wątpliwości nie budzi okoliczność, że realizując swobodę wypowiedzi jednostka nie może przedstawiać poglądów i informacji na temat innej jednostki, godzących w jej cześć i dobre imię, bez jakiegokolwiek umocowania w rzeczywistości. Wartości te pozostają powiem pod ochroną prawną, nawet, jeśli chodzi o osoby publiczne.
W wydanym wyroku Trybunał nie rozstrzygnął jednak kolizji do jakiej doszło między uprawnieniami skarżącego Grzegorza Brauna oraz prof. Jana Miodka, który poszukiwał ochrony przed sądami cywilnymi wszczynając postępowanie o ochronę swoich dóbr osobistych. Co więcej, podkreślić należy, że prof. Jan Miodek, o ile był stroną postępowania cywilnego przed sądami krajowymi, to nie uczestniczył w jakikolwiek sposób w postępowaniu przed ETPC.
Podkreślić trzeba także – mając zwłaszcza na względzie komentarze medialne, jakie pojawiły się po opublikowaniu wyroku – że Trybunał nie badał i nie rozstrzygnął merytorycznie sprawy dopuszczalności wypowiedzi skarżącego G. Brauna. W szczególności Trybunał nie powiedział, że skarżący miał rację i prawo do tego, aby oskarżać prof. Jana Miodka o bycie „konfidentem policji politycznej PRL” – godząc tym samym w jego cześć i dobre imię – ani tym bardziej, że były to wypowiedzi prawdziwe.
Trybunał odniósł się w wydanym wyroku jedynie do kwestii proceduralnych i tego, że sądy krajowe oczekiwały, aby skarżący wykazał, że jego wypowiedzi odpowiadały rzeczywistości (przeprowadzenie dowodu prawdy), nie zaś wykazania dochowania rzetelności i staranności wymaganej od dziennikarza. W ocenie Trybunału takie oczekiwanie nie było uprawnione i dlatego tylko doszło do naruszenia Konwencji.
Nic ponadto nie zostało przyznane przez ETPCz. W szczególności Trybunał nie wskazał, że wydany przez Sąd Najwyższy wyrok jest merytorycznie nieprawidłowy, a tym bardziej, aby twierdzenia przedstawione przez skarżącego były zgodne z rzeczywistością. Trybunał wskazał na nieprawidłowość drogi do osiągnięcia rezultatu, a nie samego rezultatu.
Dodatkowo z orzeczenia nie wynika, że skarżący byłby w stanie przeprowadzić z powodzeniem w postępowaniu cywilnym przed sądem krajowym dowód dochowania należytej staranności i rzetelności przy gromadzeniu materiałów oraz formułowaniu wypowiedzi na temat prof. Jana Miodka, stosownie do wymogów, na które wskazał Trybunał. ETPC nie ma kompetencji do badania tej okoliczności i może ona zostać zweryfikowana jedynie przez sąd krajowy. W oparciu zaś o wyrok Trybunału, skarżący może podjąć próbę wznowienia postępowania krajowego, w związku z pozbawieniem go możliwości obrony swoich praw wskutek naruszenia art. 10 EKPC, na które wskazał ETPC.
Warto przypomnieć, że Helsińska Fundacja Praw Człowieka była zaangażowana w proces o ochronę dóbr osobistych z powództwa Jana Miodka przed sądami krajowymi, występując w nim w charakterze obserwatora. HFPC zajmowała się sprawą w ramach działalności Programu „Prawa człowieka a rozliczenia z przeszłością”. Zakwestionowane przez prof. Jana Miodka i sądy krajowe, w tym Sąd Najwyższy, wypowiedzi G. Brauna, wygłoszone zostały w okresie gorących debat, chwilę po wejściu w życie ustawy lustracyjnej z 2006 r., kiedy w toku było postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym. W pierwotnym brzmieniu ustawa nakładała obowiązki lustracyjne na pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Ostatecznie wyrokiem z 11 maja 2007 r., sygn. K 2/07, Trybunał Konstytucyjny uznał te przepisy ustawy lustracyjnej za niezgodne z Konstytucją, w konsekwencji zaś straciły one moc obowiązującą.
Tekst pierwotnie został opublikowany na stronie Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.