Miesiąc: marzec 2020

[:pl]

Wyrażamy gotowość do prawnego wsparcia Państwa w codziennym funkcjonowaniu – m.in. w kwestiach możliwości i zakresu uzyskania konkretnych form wsparcia przedsiębiorcy, ryzyk prawnych związanych z podejmowanymi decyzjami biznesowymi, środków zapobiegawczych wobec osób podejrzanych, zawieszenia biegów przedawnienia w postępowaniach cywilnych i karnych oraz ich konsekwencji. Zapraszamy do kontaktu.

[:]

[:pl]

Konieczność pozostania w domach i niepewność jutra często rodzą w rodzinach niepokój i napięcie, prowadzące do agresji i narastania konfliktów. Jak pokazują statystyki innych państw, w czasie państwowej kwarantanny wzrasta liczba przypadków przemocy domowej.

Warto przypomnieć, że obowiązkiem władz publicznych jest prawna ochrona życia i wolności od nieludzkiego traktowania obywateli i obywatelek. Na władzy spoczywa powinność zagwarantowania ofiarom przemocy w rodzinie bezpieczeństwa w ich własnych domach. Jak wynika zaś z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (Wyrok z 15.9.2009 r. w sprawie E.S. i in. przeciwko Słowacji, 8227/04), państwo ma obowiązek odseparowania sprawcy przemocy domowej od ofiary z jednoczesnym zapewnieniem ofierze możliwości pozostania w jej dotychczasowym miejscu zamieszkania. Naruszenie tego obowiązku traktowane jest jako naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Tymczasem, planowane przez rząd w opublikowanym w czwartek na stronie Sejmu projekcie nowelizacji specustawy o przeciwdziałaniu COVID-19 zmiany znacznie ograniczają możliwość odseparowania sprawcy przemocy ze wspólnie zajmowanego z ofiarą mieszkania, nie przewidując w tym zakresie żadnych szczególnych unormowań.

Jak było dotychczas?

Dotychczasowe prawo przewiduje środki ochrony prawnej ofiarom przemocy domowej. Przede wszystkim, zgodnie z art. 275a § 1 Kodeksu postępowania karnego, tytułem środka zapobiegawczego można nakazać sprawcy przemocy domowej okresowe opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z osobą pokrzywdzoną, „jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby”.  

Środek ten wymaga wszczęcia postępowania karnego i postawienia zarzutów karnych sprawcy przemocy. Nakaz opuszczenia lokalu wydawany jest przez prokuratora (w przypadku zatrzymania osoby na gorącym uczynku – na wniosek Policji zgłoszony w terminie 24 godzin od zatrzymania) na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.  Przedłużenia tego okresu w postępowaniu przygotowawczym, jak również orzekanie tego środka w postępowaniu karnym po wpłynięciu do sądu aktu oskarżenia, następuje postanowieniem sądu (por. art. 275a § 4 KPK).

Obowiązek opuszczenia lokalu przez sprawcę przemocy może być też orzeczony poza postępowaniem karnym, na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zgodnie z art. 11a tej ustawy, jeżeli „członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie”, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania.

W takim przypadku sąd rozpoznaje sprawę w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, na rozprawie, w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Do wykonania obowiązku opróżnienia lokalu stosuje się przepisy o egzekucji komorniczej. Wniosek o nakaz opuszczenia lokalu w trybie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ofiara może złożyć bez związku z konkretną sprawą sądową.

W przeciwieństwie do środka zapobiegawczego z art. 275a KPK, jest to więc środek, który ofiara może wnieść z własnej inicjatywy, bez konieczności interwencji Policji lub prokuratury w związku z postępowaniem karnym. Do uwzględnienia takiego wniosku przez sąd nie jest konieczne stwierdzenie przestępstwa (np. znęcania się – art. 207 KK lub gróźb karalnych – art. 190 KK).

Ofiary będą miały mniej środków ochrony prawnej

Nowelizacja znacznie ogranicza te mechanizmy ochrony ofiar przemocy domowej. Przede wszystkim, projekt zmiany specustawy zakłada wstrzymanie z mocy prawa wykonalności wszystkich orzeczeń eksmisyjnych zapadłych przed i w okresie epidemii:

Art. 15zzu. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego.

Oznacza to w praktyce brak możliwości wydania w tym okresie skutecznego nakazu opuszczenia lokalu przez sprawcę przemocy w trybie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

W tej sytuacji ofiarom pozostaje liczyć na działania organów ścigania w związku z konkretną interwencją w sprawie o przestępstwo, w przypadku toczącego się śledztwa lub dochodzenia, lub po wpłynięciu do sądu aktu oskarżenia – na inicjatywę sądu.

Na szczęście, mimo że projekt zmiany specustawy przewiduje niewyznaczanie posiedzeń jawnych i niejawnych w niemal wszystkich sprawach sądowych, za wyjątkiem tzw. spraw pilnych (por. art. 15zzs ust. 6 projektowanej ustawy), to o orzeczeniu nakazu opuszczenia lokalu sąd orzeka na posiedzeniu niejawnym. Sąd będzie nadal mógł zatem wydać orzeczenia nakazu opuszczenia lokalu przez podejrzanego lub oskarżonego o przemoc domową.

Problem pojawia się jednak w przypadku wniosków o nakaz opuszczenia lokalu w trybie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – te są bowiem rozpatrywane na rozprawie (a zatem posiedzeniu jawnym). Nawet więc, gdyby możliwe było wykonanie nakazu eksmisji, wniosek o nią nie mógłby zostać rozpoznany do czasu ustania epidemii, a więc przez czas nieokreślony.

Co w sytuacji, gdy rodzina jest objęta kwarantanną?

Projekt pozostawia także bez odpowiedzi wiele pytań w praktycznych kwestiach pomocy ofiarom przemocy domowej, a także – o czym nie należy zapominać – bezpieczeństwa osób obowiązanych do przymusowego opuszczenia wspólnego lokalu.

Projektowana ustawa nie reguluje w żaden sposób sytuacji, w której rodzina doświadczająca przemocy pozostaje pod wspólną, obowiązkową kwarantanną. Czy nakaz opuszczenia lokalu w trybie art. 275a KPK może zostać w takiej sytuacji zablokowany, a osoby doświadczające przemocy – często powodującej poważny uszczerbek na zdrowiu, a w skrajnych sytuacjach, śmierć ofiar – skazane są na dwutygodniową izolację w jednym pomieszczeniu z oprawcą?  

A w szczególności, jak ofiara może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, jeśli przebywa razem ze sprawcą na obowiązkowej kwarantannie, nie mówiąc już o wniosku o zastosowanie środków zapobiegawczych? Projekt ustawy w tym zakresie powinien przewidywać specjalne procedury umożliwiające zgłaszanie przez ofiary tego typu wniosków telefoniczne, bądź drogą elektroniczną.

Ponadto, w przypadku uznania, że nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę w rodzinie objętej przymusową kwarantanną może zostać zastosowany, nie istnieje specjalna procedura umieszczania osób objętych nakazem w odpowiednio przystosowanych miejscach kwarantanny. Przepisy projektu stanowią jedynie, że miejscem kwarantanny może być także odrębny obiekt budowlany lub jego wyodrębniona część. Doprecyzowania wymagałaby więc kwestia miejsca, w którym eksmitowany podlegający obowiązkowi kwarantanny miałby zostać umieszczony.

W projekcie potrzebne są zmiany

Powyższe problemy nie powinny zostać nierozwiązane. Projekt ustawy dopiero wpłynął do Sejmu, w chwili publikacji niniejszego artykułu nie miało miejsce jeszcze pierwsze czytanie. Jest więc czas, by do projektu wprowadzić odpowiednie zmiany. W projekcie postulować należałoby więc:

1. Wprowadzenie możliwości objęcia eksmisją sprawcę przemocy domowej na wniosek ofiary w trybie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (poprawka do art. 15zzu projektowanej ustawy);

2. Włączenie do kategorii „spraw pilnych” spraw o orzeczenie eksmisji z lokalu sprawcy przemocy domowej w trybie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (poprawka do art. 15 zzs ust. 6 projektowanej ustawy);

3. Stworzenie dla ofiar przemocy domowej specjalnej, uproszczonej i zdalnej procedury składania zawiadomień o popełnieniu przestępstwa, składania wniosków w trybie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;

4. Wprowadzenie możliwości orzeczenia nakazu eksmisji sprawcy przemocy w rodzinie ze wspólnego lokalu w sytuacji objęcia całej rodziny przymusową kwarantanną i stworzenie odpowiednich procedur izolacji objętego kwarantanną sprawcy przemocy.

Komentarz ukazał się na stronie prawo.pl pod linkiem.

[:]

[:pl]

Przede wszystkim – co stanowi o wyczuwanej nucie goryczy – Trybunał odmówił odpowiedzi na pytania skierowane przez polskie sądy. Pytania te dotyczyły tego, na ile obowiązujący jeszcze przed wprowadzeniem tzw. ustawy kagańcowej model postępowań dyscyplinarnych stanowi dla władzy ustawodawczej i wykonawczej środek do usunięcia sędziów, których rozstrzygnięcia są dla nich niewygodne, oraz do wpływania w ten sposób na wydawane przez sądy orzeczenia. Ta część wyroku nie może stanowić jednak większego zaskoczenia w sytuacji, gdy w sprawach, w których skierowano pytanie, wielu komentatorów wskazywało, że nie sposób doszukać się tzw. „łącznika” europejskiego. Mechanizm pytań prejudycjalnych służy bowiem wykładni prawa UE w konkretnych sprawach, w których jest ona niezbędna dla wydania wyroku. W sprawach, w których zadano pytania Trybunał tego związku nie dostrzegł. Nie oznacza to, że Trybunał nie może dokonać oceny zgodności z traktatami kształtu postępowania dyscyplinarnego. To jednak może wydarzyć się – i faktycznie dzieje się – w postępowaniu zainicjowanym w innym trybie.

Jednocześnie wyrok ma słodki smak w aspekcie, w którym Trybunał przypomniał, że nie jest dopuszczalne, by przepisy krajowe narażały sędziów krajowych na ryzyko wszczęcia wobec nich postępowań dyscyplinarnych z powodu wystąpienia do Trybunału z odesłaniem prejudycjalnym. Taka wizja wszczęcia w danym przypadku postępowania dyscyplinarnego może bowiem – w ocenie TSUE – negatywnie wpłynąć na faktyczne wykonywanie przez sędziów krajowych uprawnienia do występowania z pytaniami do Trybunału. TSUE uściślił także, że zapewnienie, by sędziowie nie byli narażeni na postępowania lub sankcje dyscyplinarne z racji skorzystania z takiego uprawnienia, stanowi ponadto gwarancję nierozłącznie związaną z ich niezawisłością. Jest to wyraźny sygnał, jak TSUE w przyszłości może ocenić nowelizację art. 107 prawa o ustroju sędziów sądów powszechnych dokonaną tzw. ustawą kagańcową, której celem było uniemożliwienie sędziom kierowania do TSUE pytań prejudycjalnych. Na ten aspekt w sposób szczególny zwrócić uwagę powinni pełnomocnicy procesowi składający wnioski o zadanie przez sądy pytań prejudycjalnych w sprawach dotyczących szeroko rozumianej niezależności wymiaru sprawiedliwości. Ten wyrok daje bowiem poważny argument sędziom by pomimo oczywistego, bo wynikającego wprost z ustawy kagańcowej, ryzyka wszczęcia wobec nich postępowań dyscyplinarnych nie obawiali się skierowania pytania prejudycjalnego.

Sam wyrok nie jest jeszcze dostępny online. Opublikowany został jedynie komunikat, z którym można zapoznać się pod linkiem.

[:]

[:pl]

Szanowni Państwo, odpowiadając na Państwa pytania pragniemy zapewnić, że Kancelaria pracuje w sposób nieprzerwany, pozostając do Państwa pełnej dyspozycji. Obecna sytuacja w sposób oczywisty wymusza jednak zmianę sposobów komunikacji. W trosce o wzajemne bezpieczeństwo jesteśmy dostępni za pośrednictwem szerokiego wachlarza środków pozwalających na komunikację na odległość.

Służymy pomocą i zapraszamy do kontaktu telefonicznego i mailowego z Kancelarią, bądź bezpośrednio z naszymi Prawnikami.

Zapraszamy do śledzenia naszej strony internetowej oraz profilów na Facebook i LinkedIn, gdzie sukcesywnie będziemy zamieszczać materiały dotyczące obecnej sytuacji.

[:]

[:pl]

Wypowiedź Ministra Łukasza Szumowskiego z dnia 24 marca 2020 roku, zapowiadająca wprowadzenie kolejnych ograniczeń związanych ze stanem epidemii wywołała szereg pytań i wątpliwości co do codziennego funkcjonowania. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 roku (Dz.U. z dn. 24 marca 2020 roku poz. 522) wszystkich tych wątpliwości do końca nie rozwiewa.

Chociaż §1 pkt. 2 ww. Rozporządzenia w okresie od dnia 25 marca 2020 roku do dnia 11 kwietnia 2020 roku literalnie wprowadza zakaz przemieszczania się osób przebywających na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, to nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytania dotyczące najbardziej istotnych dla każdego z nas pytań: czy mogę wyjść na spacer z dzieckiem? Czy mogę wyprowadzić psa? Czy mogę iść pobiegać? Czy mogę wyjść z domu po prostu przejść się?

Odpowiedzi na wszystkie te pytania są uzależnione od interpretacji jednego z wyjątków wprowadzonych od zakazu przemieszczania się, tj. zakaz przemieszczania się nie dotyczy przemieszczania się w celu zaspokojenie niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej dla siebie lub osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 §11 kodeksu karnego.

I tutaj zaczyna się pole do dywagacji nad tym, co tak naprawdę jest niezbędną potrzebą życia codziennego – o ile niezbędnym jest wyjście do sklepu gdy nie mam jajek na poranną jajecznicę, wyjście do apteki po leki, które zażywam regularnie czy wyprowadzenie psa, o tyle można zacząć dyskutować o tym czy spacer, bieganie, wyjście po lakier do paznokci czy inne produkty niekoniecznie pierwszej potrzeby dalej mieszczą się w pojęciu niezbędnej potrzeby życia codziennego.

Na te pytania jednoznacznej odpowiedzi w zasadzie nie ma. Można jedynie odnieść się do wypowiedzi Ministra Zdrowia Łukasza Szumowskiego w trakcie konferencji prasowej w dniu 24 marca 2020 roku, w trakcie której poinformowano o wprowadzeniu kolejnych ograniczeń związanych ze stanem epidemii w Polsce. Minister podkreślił, że istotą jest ograniczenie kontaktów do minimum, a także że istotnym elementem wprowadzanych ograniczeń jest ograniczenie możliwości zgromadzeń i przebywania w liczbie osób większej niż 2 (nie dotyczy to rodzin). Wśród przykładów wyjść niezbędnych Minister Zdrowia podaje również potrzebę wyprowadzenia psa czy wyjścia na spacer. Podkreśla jednak, że spacer nie oznacza wycieczek do lasu czy parku, a także rekreacyjnego spędzania czasu wolnego, szczególnie wraz ze znajomymi.

Dla lepszego zrozumienia istoty wprowadzonych ograniczeń warto spojrzeń na pozostałe wyjątki od wprowadzonego zakazu przemieszczania się. Odnoszą się do możliwości wyjścia z domu celem wykonania obowiązków i poleceń służbowych, prowadzenia działalności rolniczej czy też działalności pro bono związanej z działaniami przeciwko epidemii. Możliwe jest również sprawowanie lub uczestniczenie w sprawowaniu kultu religijnego, jednakże z ograniczenia co do liczby osób uczestniczących. I to również jest wskazówka co do istoty wprowadzonych ograniczeń.

Wydaje się więc, że rozumienie niezbędnych potrzeb życiowych pozostawione jest naszemu zdrowemu rozsądkowi, a wprowadzone ograniczenia mają na celu podkreślenia znaczenia unikania, minimalizowania liczby potencjalnych nawet kontaktów społecznych, tak aby minimalizować szanse rozprzestrzeniania się wirusa. „Ograniczenie kontaktów do maksimum” zdaje się być mottem przewodnim Ministra Szumowskiego. W konsekwencji miejmy na względzie, że możemy spotkać się opuszczając dom z pytaniem Policji o cel wyjścia i starajmy się, aby odpowiedź była zgodna z prawdą i możliwa do zaakceptowania jako wyjątek od wprowadzonego zakazu przemieszczania się. Dla dobra swojego i nas wszystkich. #zostańwdomu

[:]

[:pl]

Szanowni Państwo,

w związku z sytuacją sanitarną w kraju, częściowym zawieszeniem funkcjonowania Sądów, Prokuratur i innych organów administracji wymiaru sprawiedliwości, a także ograniczeniami czasu pracy Poczty Polskiej, a przede wszystkim w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie naszych pracowników uprzejmie prosimy o kontaktowanie się z sekretariatem Kancelarii w godzinach 10.00-16.00. W innym przedziale czasowym uprzejmie prosimy o kontakt mailowy, a jeśli życzą sobie Państwo porozmawiać – prosimy dzwonić bezpośrednio do prawników prowadzących daną sprawę, którzy zawsze chętnie odpowiedzą na Państwa pytania.

Dziękujemy za Państwa zrozumienie i pozostajemy z wyrazami szacunku.

[:]